Dział 

Temat 

Poziom wymagań 

ocena dopuszczająca 

ocena dostateczna 

ocena dobra 

ocena bardzo dobra 

ocena celująca 

1. Różnorodność  i jedność świata zwierząt 

I. Świat zwierząt 

1. W królestwie zwierząt 

Uczeń: 

□wymienia wspólne cechy zwierząt 

□wyjaśnia, czym różnią się zwierzęta kręgowe od bezkręgowych 

Uczeń: 

□przedstawia poziomy organizacji ciała zwierząt 

□podaje przykłady zwierząt kręgowych i bezkręgowych 

Uczeń: 

□definiuje pojęcia komórka, tkanka, narząd, układ narządów, organizm 

□na podstawie podręcznika przyporządkowuje podane zwierzę do odpowiedniej grupy systematycznej 

Uczeń: 

□charakteryzuje bezkręgowce i kręgowce 

□charakteryzuje pokrycie ciała bezkręgowców i kręgowców 

□podaje przykłady szkieletów bezkręgowców 

Uczeń: 

□prezentuje stopniowo komplikującą się budowę ciała zwierząt 

□na podstawie opisu przyporządkowuje zwierzę do odpowiedniej grupy systematycznej 

2. Tkanki: nabłonkowa, mięśniowa i nerwowa 

□wyjaśnia, czym jest tkanka 

□wymienia podstawowe rodzaje tkanek zwierzęcych 

□przy pomocy nauczyciela przeprowadza obserwację mikroskopową tkanek zwierzęcych i rysuje obrazy widziane pod mikroskopem 

□wymienia najważniejsze funkcje wskazanej tkanki zwierzęcej 

□opisuje budowę wskazanej tkanki 

□przy niewielkiej pomocy nauczyciela przeprowadza obserwację mikroskopową tkanek zwierzęcych i rysuje obrazy widziane pod mikroskopem 

□określa miejsca występowania w organizmie omawianych tkanek 

□samodzielnie przeprowadza obserwację mikroskopową tkanek zwierzęcych i przy pomocy nauczyciela rysuje obrazy widziane pod mikroskopem 

□charakteryzuje budowę poszczególnych tkanek zwierzęcych 

□rozpoznaje na ilustracji rodzaje tkanek zwierzęcych 

□omawia budowę i sposób funkcjonowania tkanki mięśniowej 

□samodzielnie przeprowadza obserwację mikroskopową tkanek zwierzęcych i rysuje obrazy widziane pod mikroskopem 

□na podstawie ilustracji analizuje budowę tkanek zwierzęcych 

□wykazuje związek istniejący między budową tkanek zwierzęcych a pełnionymi przez nie funkcjami 

□samodzielnie przeprowadza obserwację mikroskopową tkanek zwierzęcych 

□wykonuje z dowolnego materiału model wybranej tkanki zwierzęcej 

3. Tkanka łączna 

□wymienia rodzaje tkanki łącznej 

□wymienia składniki krwi 

□przy pomocy nauczyciela przeprowadza obserwację mikroskopową tkanek zwierzęcych i rozpoznaje elementy tkanki widziane pod mikroskopem 

□wskazuje rozmieszczenie omawianych tkanek w organizmie  

□opisuje składniki krwi 

□przy niewielkiej pomocy nauczyciela przeprowadza obserwację mikroskopową tkanek zwierzęcych i rozpoznaje elementy tkanki widziane pod mikroskopem 

□wskazuje zróżnicowanie w budowie tkanki łącznej  

□omawia funkcje składników krwi  

□samodzielnie przeprowadza obserwację mikroskopową tkanek zwierzęcych i przy niewielkiej pomocy nauczyciela rozpoznaje charakterystyczne elementy obserwowanej tkanki 

□omawia właściwości i funkcje tkanki kostnej, chrzęstnej i tłuszczowej 

□charakteryzuje rolę poszczególnych składników morfotycznych krwi 

□samodzielnie przeprowadza obserwację mikroskopową tkanek zwierzęcych i na podstawie ilustracji rozpoznaje charakterystyczne elementy obserwowanej tkanki 

□wykazuje związek istniejący między budową elementów krwi a pełnionymi przez nie funkcjami 

□samodzielnie przeprowadza obserwację mikroskopową tkanek zwierzęcych i na podstawie ilustracji rozpoznaje oraz opisuje elementy tkanki widziane pod mikroskopem  

4. Płazińce – zwierzęta, które mają płaskie ciało 

□wskazuje miejsce występowania płazińców 

□rozpoznaje na ilustracji tasiemca 

□wskazuje na ilustracji elementy budowy tasiemca 

□wskazuje drogi inwazji tasiemca do organizmu 

□opisuje  na podstawie  schematu cyklu rozwojowego tasiemca żywiciela pośredniego 

□omawia przystosowanie tasiemca do pasożytniczego trybu życia 

□wyjaśnia znaczenie płazińców 

□wskazuje  rolę żywiciela pośredniego i ostatecznego w cyklu rozwojowym tasiemca 

□charakteryzuje wskazane czynności życiowe płazińców 

□omawia sposoby zapobiegania zarażeniu się tasiemcem 

□analizuje możliwości zakażenia się chorobami wywoływanymi przez płazińce 

□ocenia znaczenie płazińców w przyrodzie i dla człowieka 

5. Nicienie – zwierzęta, które mają nitkowate ciało 

□wskazuje środowisko życia nicieni 

□rozpoznaje na ilustracji nicienie wśród innych zwierząt 

□wskazuje charakterystyczne cechy nicieni 

□omawia budowę zewnętrzną nicieni 

□wymienia choroby wywołane przez nicienie 

□wskazuje drogi inwazji nicieni do organizmu 

□wyjaśnia, na czym polega „choroba brudnych rąk” 

□charakteryzuje objawy chorób wywołanych przez nicienie  

□omawia znaczenie profilaktyki 

□analizuje możliwości zakażenia się chorobami wywoływanymi przez nicienie  

□przygotowuje prezentację np. PowerPoint) na temat chorób wywoływanych przez nicienie  

□charakteryzuje znaczenie nicieni w przyrodzie i dla człowieka 

6. Pierścienice (skąposzczety i pijawki) – zwierzęta, które mają segmentowane ciało  

□rozpoznaje pierścienice wśród innych zwierząt 

□wskazuje środowisko życia pierścienic 

□wymienia cechy charakterystyczne budowy zewnętrznej pierścienic 

□wyjaśnia znaczenie szczecinek 

□omawia środowisko i tryb życia pijawki 

□na żywym okazie dżdżownicy lub na ilustracji wskazuje siodełko i wyjaśnia jego rolę 

□wskazuje przystosowania pijawki do pasożytniczego trybu życia  

□charakteryzuje wskazane czynności życiowe pierścienic 

□zakłada hodowlę dżdżownic, wskazując, jak zwierzęta te przyczyniają się do poprawy struktury gleby 

□ocenia znaczenie pierścienic w przyrodzie i dla człowieka 

3. Stawonogi (skorupiaki, owady i pajęczaki) 

III. Stawonogi 

i mięczaki 

7. Stawonogi            ( skorupiaki, owady, pajęczaki) 

□rozpoznaje stawonogi wśród innych zwierząt  

□wymienia skorupiaki, owady i pajęczaki jako zwierzęta należące do stawonogów  

□wymienia główne części ciała poszczególnych grup stawonogów  

□wymienia miejsca bytowania stawonogów  

□rozróżnia wśród stawonogów skorupiaki, owady i pajęczaki  

□wykazuje różnorodność miejsc bytowania stawonogów  

□przedstawia kryteria podziału stawonogów na skorupiaki, owady i pajęczaki  

□opisuje funkcje odnóży stawonogów  

□charakteryzuje wskazane czynności życiowe stawonogów  

□omawia cechy umożliwiające rozpoznanie skorupiaków, owadów i pajęczaków  

□wymienia cechy adaptacyjne wskazanej grupy stawonogów  

□wyjaśnia, czym jest oko złożone  

□przedstawia różnorodność budowy ciała stawonogów oraz ich trybu życia, wykazując jednocześnie ich cechy wspólne  

□analizuje cechy adaptacyjne stawonogów, umożliwiające im opanowanie różnych środowisk  

9. Skorupiaki – stawonogi, które mają twardy pancerz  

□wymienia główne części ciała skorupiaków  

□rozpoznaje skorupiaki wśród innych stawonogów  

□ wskazuje środowiska występowania skorupiaków  

□opisuje budowę zewnętrzną skorupiaków 

□nazywa poszczególne części ciała u raka stawowego  

□omawia wskazane czynności życiowe  

□wykazuje związek między budową skorupiaków a środowiskiem ich życia  

□wynienia znaczenie skorupiaków w przyrodzie  

□charakteryzuje znaczenie skorupiaków w przyrodzie i dla człowieka  

10. Owady – stawonogi zdolne do lotu  

□wymienia elementy budowy zewnętrznej owadów  

□wylicza środowiska życia owadów  

□rozpoznaje owady wśród innych stawonogów  

□wskazuje charakterystyczne cechy budowy wybranych gatunków owadów  

□na wybranych przykładach omawia znaczenie owadów dla człowieka  

□na kilku przykładach omawia różnice w budowie owadów oraz ich przystosowania do życia w różnych środowiskach  

□na wybranych przykładach omawia znaczenie owadów dla człowieka  

□wykazuje związek istniejący między budową odnóży owadów a środowiskiem ich życia  

□na wybranych przykładach omawia znaczenie owadów w przyrodzie i dla człowieka  

□analizuje budowę narządów gębowych owadów i wykazuje jej związek z pobieranym pokarmem  

11. Pajęczaki – stawonogi, które mają cztery pary odnóży  

□wymienia środowiska występowania pajęczaków  

□rozpoznaje pajęczaki wśród innych stawonogów  

□wskazuje charakterystyczne cechy budowy zewnętrznej pajęczaków  

□omawia sposób odżywiania się pajęczaków  

□na podstawie cech budowy zewnętrznej pajęczaków przyporządkowuje konkretne okazy do odpowiednich gatunków przedstawionych w podręczniku  

□na podstawie obserwacji żywych okazów lub filmu edukacyjnego omawia czynności życiowe pajęczaków  

□omawia sposoby odżywiania się pajęczaków na przykładzie wybranych przedstawicieli  

□charakteryzuje odnóża pajęczaków  

□ocenia znaczenie pajęczaków w przyrodzie i dla człowieka  

□analizuje elementy budowy zewnętrznej pajęczaków i wykazuje ich przystosowania do środowiska życia 

12. Mięczaki – zwierzęta, które mają muszlę 

□wymienia miejsca występowania mięczaków 

□wskazuje na ilustracji elementy budowy ślimaka 

□omawia budowę zewnętrzną mięczaków 

□wskazuje na ilustracjach elementy budowy mięczaków 

□na podstawie obserwacji żywych okazów lub filmu  omawia czynności życiowe mięczaków 

□wykazuje różnice w budowie ślimaków, małży i głowonogów 

□omawia znaczenie mięczaków w przyrodzie i dla człowieka 

□rozpoznaje na ilustracji gatunki ślimaków  

□konstruuje tabelę, w której porównuje trzy grupy mięczaków 

IV.Kręgowce zmiennocieplne 

IV. Kręgowce zmiennocieplne 

13. Ryby – kręgowce środowisk wodnych 

□wskazuje wodę jako środowisko życia ryb 

□rozpoznaje ryby wśród innych zwierząt kręgowych 

□na podstawie ilustracji omawia budowę zewnętrzną ryb 

□przyporządkowuje wskazany organizm do ryb na podstawie znajomości ich cech charakterystycznych 

□na podstawie obserwacji żywych okazów lub filmu  omawia czynności życiowe ryb 

□nazywa płetwy  i wskazuje ich położenie  

□opisuje proces wymiany gazowej u ryb 

□wyjaśnia, na czym polega zmiennocieplność ryb 

□omawia sposób rozmnażania ryb, wyjaśniając, czym jest tarło 

□omawia przystosowania ryb w budowie zewnętrznej i czynnościach życiowych do życia w wodzie 

14. Przegląd i znaczenie ryb 

□wymienia kilka gatunków ryb przedstawionych w podręczniku 

□nazywa  rybę  wskazywaną przez nauczyciela  

□podaje przykłady zdobywania pokarmu przez ryby 

□ podaje nazwę ryby dwuśrodowiskowej 

□kilkoma przykładami ilustruje strategie zdobywania pokarmu przez ryby 

□wymienia kilka nazw gatunkowych ryb żyjących w Bałtyku 

□omawia znaczenie ryb w przyrodzie i dla człowieka 

□wskazuje zagrożenia i konieczność ochrony ryb 

□wykazuje związek istniejący między budową ryb a miejscem ich bytowania 

15. Płazy – bezoogonowe i ogoniaste. kręgowce środowisk wodno-lądowych 

□wskazuje środowisko życia płazów 

□wymienia części ciała płazów 

□na podstawie ilustracji omawia budowę zewnętrzną płaza 

□wymienia stadia rozwojowe żaby 

□charakteryzuje przystosowania płazów do życia w wodzie i na lądzie 

□omawia wybrane czynności życiowe płazów 

□omawia cykl rozwojowy żaby i wykazuje jego związek z życiem w wodzie i na lądzie 

□rozpoznaje przedstawicieli płazów wśród innych zwierząt, wskazując na ich charakterystyczne cechy 

□wyjaśnia, w jaki sposób przebiega wymiana gazowa u płazów, wykazując związek z ich życiem w dwóch środowiskach 

□wykazuje związek istniejący między trybem życia płazów a ich zmiennocieplnością 

16. Przegląd i znaczenie płazów 

□wskazuje  na ilustracji płazy ogoniaste, beznogie i bezogonowe 

□podaje przykłady płazów żyjących w Polsce 

□wymienia główne zagrożenia dla płazów 

□rozpoznaje na ilustracji przykłady  płazów  ogoniastych , bezogonowych  i beznogich 

□omawia główne zagrożenia dla płazów 

□charakteryzuje płazy ogoniaste, bezogonowe i beznogie 

□wskazuje sposoby ochrony płazów 

□ocenia znaczenie płazów w przyrodzie i dla człowieka 

□wykonuje portfolio lub prezentację multimedialną na temat płazów żyjących w Polsce 

17. Gady – kręgowce, które opanowały ląd 

□ wymienia środowiska życia gadów 

□omawia budowę zewnętrzną gadów 

□wyjaśnia związek istniejący między występowaniem gadów a ich zmiennocieplnością 

□rozpoznaje gady wśród innych zwierząt 

□opisuje przystosowania gadów do życia na lądzie 

□omawia tryb życia gadów 

□charakteryzuje rozmnażanie i rozwój gadów 

□analizuje przebieg wymiany gazowej u gadów 

□analizuje pokrycie ciała gadów w kontekście ochrony przed utratą wody 

□wykazuje związek między sposobem rozmnażania gadów a środowiskiem ich życia 

18. Przegląd i znaczenie gadów  

□wskazuje na ilustracji jaszczurki, krokodyle, węże i żółwie  

□określa środowiska życia gadów  

□podaje przyczyny zmniejszania się populacji gadów  

□omawia sposoby zdobywania pokarmu przez gady  

□wskazuje sposoby ochrony gadów  

□charakteryzuje gady występujące w Polsce  

□wyjaśnia przyczyny wymierania gadów i podaje sposoby zapobiegania zmniejszaniu się ich populacji  

□ocenia znaczenie gadów w przyrodzie i dla człowieka  

□prezentację (np. PowerPoint) na temat gadów żyjących w Polsce  

4. Kręgowce  stałocieplne 

V. Kręgowce stałocieplne 

19. Ptaki – kręgowce zdolne do lotu  

□wymienia różnorodne siedliska występowania ptaków  

□na żywym okazie lub na ilustracji wskazuje cechy budowy ptaków  

□rozpoznaje ptaki wśród innych zwierząt, wskazując ich charakterystyczne cechy  

□rozpoznaje rodzaje piór  

□wymienia elementy budowy jaja  

□wskazuje ptaki jako zwierzęta stałocieplne  

□omawia przystosowania ptaków do lotu  

□omawia budowę piór  

□wyjaśnia proces rozmnażania i rozwój ptaków  

□wykazuje rolę piór w utrzymaniu stałocieplności 

□analizuje budowę piór ptaków w związku z pełnioną przez nie funkcją  

□wykazuje związek istniejący między wymianą gazową a umiejętnością latania ptaków  

□wyjaśnia proces rozmnażania i rozwoju ptaków  

□wykazuje związek istniejący między przebiegiem wymiany gazowej a przystosowaniem ptaków do lotu  

□ rozpoznaje na ilustracji lub podczas obserwacji w terenie rozpoznaje gatunki ptaków zamieszkujących najbliższą okolicę  

20. Przegląd  

i znaczenie ptaków  

□wymienia  przykłady ptaków żyjących w różnych środowiskach  

□ocenia  pozytywne znaczenie ptaków w przyrodzie  

□omawia znaczenie ptaków w przyrodzie i dla człowieka  

□wskazuje zagrożenia dla ptaków  

□wykazuje związek istniejący między wielkością i kształtem dziobów ptaków a rodzajem spożywanego przez nie pokarmu  

□omawia sposoby ochrony ptaków  

□wykazuje związek między stałocieplnością ptaków a środowiskiem i trybem ich życia  

□korzysta z aplikacji  do oznaczania popularnych gatunków ptaków  

21. Ssaki łożyskowe kręgowce, które karmią młode mlekiem  

□wskazuje środowiska występowania ssaków  

□na podstawie ilustracji omawia budowę zewnętrzną ssaków  

□wykazuje zróżnicowanie siedlisk zajmowanych przez ssaki  

□określa ssaki jako zwierzęta stałocieplne  

□wymienia wytwory skóry ssaków  

□na ilustracji lub na żywym obiekcie wskazuje cechy charakterystyczne 

i wspólne dla ssaków  

□wyjaśnia, że budowa skóry ssaków ma związek z utrzymywaniem przez nie stałocieplności  

□omawia proces rozmnażania i rozwój ssaków  

□opisuje przystosowania ssaków do różnych środowisk życia  

□charakteryzuje opiekę nad potomstwem u ssaków  

□identyfikuje wytwory skóry ssaków  

□analizuje związek zachodzący między wymianą gazową ssaków a zróżnicowanymi środowiskami ich występowania i ich życiową aktywnością  

□analizuje funkcje skóry w aspekcie różnorodności siedlisk zajmowanych przez ssaki  

22. Przegląd  

i znaczenie ssaków  

□wymienia przystosowania ssaków do zróżnicowanych środowisk ich bytowania  

□wykazuje zależność między budową morfologiczną ssaków a zajmowanym przez nie siedliskiem  

□nazywa wskazane zęby ssaków  

□rozpoznaje zęby ssaków i wyjaśnia ich funkcje  

□wyjaśnia znaczenie ssaków dla przyrody  

□omawia znaczenie ssaków dla człowieka  

□wymienia zagrożenia dla ssaków  

□analizuje zagrożenia ssaków i wskazuje sposoby ich ochrony  

□wykazuje przynależność człowieka do ssaków 

Dział 

Temat 

Poziom wymagań 

ocena dopuszczająca 

ocena dostateczna 

ocena dobra 

ocena bardzo dobra 

ocena celująca 

I. Organizm człowieka. Skóra – powłoka organizmu 

1. Organizm człowieka jako funkcjonalna całość 

• wskazuje komórkę jako podstawowy element budowy ciała człowieka 

• wyjaśnia, czym jest tkanka 

• wyjaśnia, czym jest narząd 

• wymienia układy narządów człowieka 

• wymienia rodzaje tkanek zwierzęcych 

• określa najważniejsze funkcje poszczególnych tkanek zwierzęcych 

• opisuje podstawowe funkcje poszczególnych układów narządów 

• charakteryzuje budowę poszczególnych tkanek zwierzęcych 

• wyjaśnia funkcje poszczególnych układów narządów 

• wskazuje rozmieszczenie przykładowych tkanek zwierzęcych w organizmie 

• przyporządkowuje tkanki narządom i układom narządów 

• analizuje hierarchiczną budowę organizmu człowieka 

• rozpoznaje pod mikroskopem lub na ilustracji rodzaje tkanek zwierzęcych 

• analizuje związek między budową a funkcją poszczególnych tkanek zwierzęcych 

• wykazuje zależność między poszczególnymi układami narządów 

2. Budowa i funkcje skóry 

• wymienia warstwy skóry 

• przedstawia podstawowe funkcje skóry 

• wymienia wytwory naskórka 

• z pomocą nauczyciela omawia wykonane doświadczenie, wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu 

• omawia funkcje skóry i warstwy podskórnej 

• rozpoznaje warstwy skóry na ilustracji lub schemacie  

• samodzielnie omawia wykonane doświadczenie, wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu 

• wykazuje na konkretnych przykładach związek między budową a funkcjami skóry 

• z pomocą nauczyciela wykonuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu 

• na podstawie opisu wykonuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu 

• opisuje funkcje poszczególnych wytworów naskórka 

• wyszukuje odpowiednie informacje i planuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu 

Temat 

Poziom wymagań 

ocena dopuszczająca 

ocena dostateczna 

ocena dobra 

ocena bardzo dobra 

ocena celująca 

3. Higiena i choroby skóry 

• wymienia choroby skóry 

• podaje przykłady dolegliwości skóry 

• omawia zasady pielęgnacji skóry młodzieńczej 

• wskazuje konieczność dbania o dobry stan skóry 

• wymienia przyczyny grzybic skóry 

• wskazuje metody zapobiegania grzybicom skóry 

• omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń i odmrożeń skóry 

• omawia objawy dolegliwości skóry 

• wyjaśnia zależność między ekspozycją skóry na silne nasłonecznienie a rozwojem czerniaka 

• uzasadnia konieczność konsultacji lekarskiej w przypadku pojawienia się zmian na skórze 

• ocenia wpływ promieni słonecznych na skórę 

• wyszukuje informacji o środkach kosmetycznych z filtrem UV przeznaczonych dla młodzieży 

• demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń skóry 

• przygotowuje pytania i przeprowadza wywiad z lekarzem lub pielęgniarką na temat chorób skóry oraz profilaktyki czerniaka i grzybicy 

• wyszukuje w różnych źródłach informacje do projektu edukacyjnego na temat chorób, profilaktyki i pielęgnacji skóry młodzieńczej  

4. Aparat ruchu. Budowa szkieletu 

• podaje nazwy wskazanych elementów budowy szkieletu 

• wymienia część bierną i czynną 

• wskazuje części bierną i czynną aparatu ruchu 

• omawia na schemacie, rysunku i modelu szkielet osiowy oraz szkielet obręczy i kończyn 

• wyjaśnia sposób działania części bierneji czynnej aparatu ruchu 

• wskazuje na związek budowy kości z ich funkcją w organizmie 

• wyjaśnia związek budowy kości z ich funkcją w organizmie 

• rozpoznaje różne kształty kości 

• klasyfikuje podane kości pod względem kształtów 

• na przykładzie własnego organizmu wykazuje związek budowy kości z ich funkcją 

5. Budowa kości 

• wymienia elementy budowy kości 

• wymienia nazwy kształtów kości 

• podaje funkcje elementów budowy kości 

• rozpoznaje wśród kości podane przez nauczyciela kształty 

• wskazuje zmiany zachodzące w obrębie kości człowieka wraz z wiekiem 

• wymienia typy tkanki kostnej 

• wyjaśnia związek pomiędzy budową kości a funkcją  

• opisuje zmiany zachodzące w obrębie szkieletu człowieka wraz z wiekiem 

• charakteryzuje oba typy szpiku kostnego 

• udowadnia  wytrzymałość kości na złamanie 

Dział 

Temat 

Poziom wymagań 

ocena dopuszczająca 

ocena dostateczna 

ocena dobra 

ocena bardzo dobra 

ocena celująca 

II. Układ ruchu 

6. Budowa i rola szkieletu osiowego 

• wymienia elementy szkieletu osiowego 

• wymienia elementy budujące klatkę piersiową 

• nazywa odcinki kręgosłupa 

• wskazuje na modelu lub ilustracji mózgoczaszkę i trzewioczaszkę 

• wymienia narządy chronione przez klatkę piersiową 

• wskazuje na schemacie, rysunku i modelu elementy szkieletu osiowego 

• wymienia kości poszczególnych elementów  szkieletu osiowego 

• charakteryzuje funkcje szkieletu osiowego 

• wyjaśnia związek budowy czaszki z pełnionymi przez nią funkcjami 

• omawia rolę chrząstek w budowie klatki piersiowej 

• porównuje budowę poszczególnych odcinków kręgosłupa 

• rozpoznaje elementy budowy mózgoczaszki i trzewioczaszki 

• analizuje związek budowy poszczególnych kręgów kręgosłupa z pełnioną przez nie funkcją 

• wykazuje związek budowy odcinków kręgosłupa z pełnioną przez nie funkcją 

7. Szkielet kończyn  

• wymienia elementy budowy szkieletu kończyn oraz ich obręczy 

• wymienia rodzaje połączeń kości 

• rozpoznaje rodzaje stawów 

• wskazuje na modelu lub schemacie kości kończyny górnej i kończyny dolnej 

• opisuje budowę stawu 

• odróżnia staw zawiasowy od stawu kulistego 

• wymienia kości tworzące obręcze: barkową i miedniczną 

• porównuje budowę kończyny górnej i dolnej 

• charakteryzuje połączenia kości 

• wykazuje związek budowy szkieletu kończyn z funkcjami kończyn: górnej i dolnej 

• wyjaśnia związek budowy stawu z zakresem ruchu kończyny 

• charakteryzuje funkcje kończyn: górnej i dolnej oraz wykazuje ich związek z funkcjonowaniem człowieka w środowisku 

8. Budowa i rola mięśni 

• wymienia rodzaje tkanki mięśniowej 

• wskazuje położenie w organizmie człowieka tkanek: mięśniowej gładkiej i mięśniowej poprzecznie prążkowanej szkieletowej 

• określa funkcje wskazanych mięśni szkieletowych 

• opisuje cechy tkanki mięśniowej 

• z pomocą nauczyciela wskazuje na ilustracji najważniejsze mięśnie szkieletowe 

• rozpoznaje mięśnie szkieletowe wskazane na ilustracji 

• opisuje czynności mięśni wskazanych na schemacie 

• omawia warunki prawidłowej pracy mięśni 

• określa warunki prawidłowej pracy mięśni 

• charakteryzuje budowę i funkcje mięśni gładkich i poprzecznie prążkowanych 

• wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działanie mięśni 

• na przykładzie własnego organizmu analizuje współdziałanie mięśni, ścięgien, kości i stawów w wykonywaniu ruchów 

9. Higiena i choroby układu ruchu 

• wymienia naturalne krzywizny kręgosłupa 

• opisuje przyczyny powstawania wad postawy 

• wymienia choroby aparatu ruchu 

• rozpoznaje przedstawione na ilustracji wady postawy 

• opisuje urazy mechaniczne kończyn 

• omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów mechanicznych kończyn 

• omawia przyczyny chorób aparatu ruchu 

• rozpoznaje naturalne krzywizny kręgosłupa 

• wyjaśnia przyczyny powstawania wad postawy 

• charakteryzuje zmiany zachodzące wraz z wiekiem w układzie kostnym 

• określa czynniki wpływające na prawidłowy rozwój muskulatury ciała 

• planuje i demonstruje czynności udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów mechanicznych kończyn 

• przewiduje skutki przyjmowania nieprawidłowej postawy ciała 

•  prezentuje prawidłową postawę siedzenia zapobiegającą  deformacjom kręgosłupa 

• uzasadnia konieczność regularnych ćwiczeń gimnastycznych dla prawidłowego funkcjonowania aparatu ruchu 

Dział 

Temat 

Poziom wymagań 

ocena dopuszczająca 

ocena dostateczna 

ocena dobra 

ocena bardzo dobra 

ocena celująca 

III. Układ pokarmowy 

10. Pokarm – budulec i źródło energii 

• wymienia podstawowe składniki odżywcze 

• nazywa produkty spożywcze zawierające białko 

• podaje przykłady pokarmów, które są źródłem cukrów 

• wymienia pokarmy zawierające tłuszcze 

• klasyfikuje składniki odżywcze na budulcowe i energetyczne 

• wskazuje pokarmy zawierające te składniki 

• wskazuje rolę tłuszczów w organizmie 

• wyjaśnia znaczenie składników odżywczych dla organizmu 

• określa znaczenie błonnika w prawidłowym funkcjonowaniu układu pokarmowego 

• uzasadnia konieczność systematycznego spożywania owoców 

i warzyw 

• ilustruje na przykładach źródła składników odżywczych i wyjaśnia ich znaczenie dla organizmu 

• wyjaśnia związek między spożywaniem produktów białkowych a prawidłowym wzrostem ciała 

• analizuje zależność między rodzajami spożywanych pokarmów a funkcjonowaniem organizmu 

• wyszukuje informacje dotyczące roli błonnika w prawidłowym 

funkcjonowaniu przewodu pokarmowego 

11. Witaminy, sole mineralne, woda 

• wymienia przykłady witamin rozpuszczalnych w wodzie i w tłuszczach 

• wskazuje wodę jako ważny składnik organizmu 

• wymienia wszystkie  witaminy rozpuszczalne w wodzie i w tłuszczach 

• omawia znaczenie makroelementów i mikroelementów w organizmie człowieka 

• charakteryzuje rodzaje witamin 

• przedstawia rolę makroelementów: Mg, Fe, Ca 

• przewiduje skutki niedoboru wody w organizmie 

• przedstawia rolę mikro- i makroelementów 

• porównuje wartość energetyczną węglowodanów i tłuszczów 

• wyjaśnia skutki nadmiernego spożywania tłuszczów 

• analizuje etykiety produktów spożywczych pod kątem zawartości różnych składników odżywczych 

Dział 

Temat 

Poziom wymagań 

ocena dopuszczająca 

ocena dostateczna 

ocena dobra 

ocena bardzo dobra 

ocena celująca 

III. Układ pokarmowy 

12. Budowa i rola układu pokarmowego 

• wyjaśnia, na czym polega trawienie pokarmów 

• nazywa rodzaje zębów u człowieka 

• wymienia odcinki przewodu pokarmowego człowieka 

• opisuje rolę poszczególnych rodzajów zębów 

• wskazuje odcinki przewodu pokarmowego na planszy lub modelu 

• rozpoznaje wątrobę i trzustkę na schemacie 

• lokalizuje położenie wątroby i trzustki we własnym ciele 

• rozpoznaje poszczególne rodzaje zębów człowieka 

• lokalizuje odcinki przewodu pokarmowego i wskazuje odpowiednie miejsca na powierzchni swojego ciała 

• omawia  budowę i funkcje gruczołów trawiennych 

• omawia funkcje poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego 

• wykazuje rolę zębów w mechanicznej obróbce pokarmu 

• omawia znaczenie procesu trawienia 

• opisuje etapy trawienia pokarmów w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego 

• analizuje miejsca wchłaniania strawionego pokarmu i wody 

13. Higiena i choroby układu pokarmowego 

• określa zasady zdrowego żywienia i higieny żywności 

• wymienia przykłady chorób układu pokarmowego 

• wymienia zasady profilaktyki chorób układu pokarmowego 

• wymienia przyczyny próchnicy zębów 

• wskazuje grupy pokarmów w piramidzie zdrowego żywienia i aktywności fizycznej 

• wskazuje na zależność diety od zmiennych warunków zewnętrznych 

• układa jadłospis w zależności od zmiennych warunków zewnętrznych 

• wymienia choroby układu pokarmowego 

• wyjaśnia znaczenie pojęcia wartość energetyczna pokarmu 

• wykazuje zależność między dietą a czynnikami, któreją warunkują 

• przewiduje skutki złego odżywiania się 

• omawia zasady profilaktyki, raka jelita grubego oraz WZW A, WZW B i WZW C 

• wykazuje zależność między higieną odżywiania się a chorobami układu pokarmowego 

• wskazuje zasady profilaktyki próchnicy zębów 

• wyjaśnia, dlaczego należy stosować zróżnicowaną i dostosowaną do potrzeb organizmu  

•  prezentuje wystąpienie w dowolnej formie na temat chorób związanych z zaburzeniami łaknienia i przemiany materii 

• uzasadnia konieczność badań przesiewowych w celu wykrywania wczesnych stadiów raka jelita grubego 

• uzasadnia konieczność stosowania zróżnicowanej diety dostosowanej do potrzeb organizmu 

• uzasadnia konieczność dbania o zęby 

Dział 

Temat 

Poziom wymagań 

ocena dopuszczająca 

ocena dostateczna 

ocena dobra 

ocena bardzo dobra 

ocena celująca 

IV. Układ krążenia 

14. Budowa i funkcje krwi 

• nazywa elementy morfotyczne krwi 

• wymienia grupy krwi 

• omawia funkcje krwi 

• wymienia grupy krwi i wyjaśnia, co stanowi 

podstawę ich wyodrębnienia 

• omawia znaczenie krwi 

• charakteryzuje elementy morfotyczne krwi 

• omawia rolę hemoglobiny 

• przedstawia społeczne znaczenie krwiodawstwa 

• wyjaśnia mechanizm krzepnięcia krwi 

• rozpoznaje elementy morfotyczne krwi na podstawie obserwacji mikroskopowej 

• odczytuje i interpretuje  wyniki laboratoryjnego badania krwi 

• omawia zasady transfuzji krwi 

15. Krążenie krwi 

• wymienia narządy układu krwionośnego 

• z pomocą nauczyciela omawia na podstawie ilustracji mały i duży obieg krwi 

• omawia funkcje wybranego naczynia krwionośnego 

• porównuje budowę i funkcje żył, tętnic oraz naczyń włosowatych 

• opisuje funkcje zastawek żylnych 

• porównuje krwiobiegi: mały i duży 

• opisuje drogę krwi płynącej w małym i dużym krwiobiegu 

• rozpoznaje poszczególne naczynia krwionośne na ilustracji 

• wykazuje związek budowy naczyń krwionośnych z pełnionymi przez nie funkcjami 

• analizuje związek przepływu krwi w naczyniach z wymianą gazową 

16. Budowa i działanie serca 

• lokalizuje położenie serca we własnym ciele 

• wymienia elementy budowy serca 

• wyjaśnia, czym jest puls 

• rozpoznaje elementy budowy serca i naczynia krwionośnego na schemacie (ilustracji z podręcznika) 

• podaje prawidłową wartość pulsu i ciśnienia zdrowego człowieka 

• opisuje mechanizm pracy serca 

• omawia fazy cyklu pracy serca 

• mierzy koledze puls 

• wyjaśnia różnicę między ciśnieniem skurczowym a ciśnieniem rozkurczowym krwi 

• wykazuje rolę zastawek w funkcjonowaniu serca 

• omawia doświadczenie wykazujące wpływ wysiłku fizycznego na zmiany tętna i ciśnienia krwi 

• planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ wysiłku fizycznego na zmiany tętna i ciśnienia krwi 

• porównuje wartości ciśnienia skurczowego i ciśnienia rozkurczowego krwi 

17. Higiena i choroby układu krwionośnego 

• wymienia choroby układu krwionośnego 

• omawia pierwszą pomoc w wypadku krwawień i krwotoków 

• wymienia przyczyny chorób układu krwionośnego 

• wymienia czynniki wpływające korzystnie na funkcjonowanie układu  

• analizuje przyczyny chorób układu krwionośnego 

• charakteryzuje objawy krwotoku żylnego i tętniczego 

• przedstawia znaczenie aktywności fizycznej i prawidłowej diety dla właściwego funkcjonowania układu krwionośnego 

• demonstruje pierwszą pomoc w wypadku krwotoków 

• wyjaśnia znaczenie badań profilaktycznych chorób układu krwionośnego 

• wyszukuje i prezentuje w dowolnej formie materiały edukacyjne oświaty zdrowotnej na temat chorób społecznych: miażdżycy, nadciśnienia tętniczegoi zawałów serca 

18. Układ limfatyczny 

(Układ odpornościowy) 

• wymienia cechy układu limfatycznego 

• nazywa  narządy tworzące  układ  

• opisuje budowę układu limfatycznego 

• omawia rolę węzłów chłonnych 

• opisuje rolę układu limfatycznego 

• wskazuje przykładową lokalizację węzłów chłonnych 

• rozpoznaje na ilustracji lub schemacie narządy układu limfatycznego 

• porównuje układ limfatyczny z układem krwionośnym 

• wykazuje, że układy krwionośny i limfatyczny stanowią integralną całość 

•  wyjaśnia mechanizm powstawania chłonki 

Dział 

Temat 

Poziom wymagań 

ocena dopuszczająca 

ocena dostateczna 

ocena dobra 

ocena bardzo dobra 

ocena celująca 

IV. Układ krążenia 

19. Budowa i funkcjonowanie układu odpornościowego 

• wymienia rodzaje odporności 

• wyjaśnia  rolę szczepionki 

• wyróżnia odporności wrodzoną  i nabytą 

• określa szczepionkę  czynnik odpowiadający za odporność nabytą 

• omawia rolę elementów układu odpornościowego 

• charakteryzuje rodzaje odporności 

• określa zasadę działania szczepionki  

• opisuje rodzaje leukocytów 

• uzasadnia konieczność obowiązkowych szczepień  

• analizuje wykaz szczepień w swojej książeczce zdrowia 

• ocenia znaczenie szczepień 

20. Zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego 

• wymienia czynniki mogące wywołać alergie 

• opisuje objawy alergii 

• określa przyczynę choroby AIDS 

• wyjaśnia, na czym polega transplantacja narządów 

• podaje przykładynarządów, które można przeszczepiać 

• wskazuje drogi zakażeń HIV 

• wskazuje zasady profilaktyki zakażeń HIV 

• uzasadnia, że alergia jest związana z nadwrażliwością układu odpornościowego 

• ilustruje przykładami znaczenie transplantologii 

• przedstawia znaczenie przeszczepów  

• ocenia wyrażanie zgody na transplantację narządów po śmierci 

V. Układ oddechowy 

21. Budowa i rola układu oddechowego 

• wymienia odcinki układu oddechowego 

• rozpoznaje na ilustracji narządy układu oddechowego 

• omawia funkcje elementów układu oddechowego 

• opisuje rolę nagłośni 

• na podstawie własnego organizmu przedstawia mechanizm wentylacji płuc 

• wyróżnia drogi oddechowe i narządy wymiany gazowej 

• wykazuje związek budowy elementów układu oddechowego z pełnionymi funkcjami 

• odróżnia głośnię i nagłośnię 

• demonstruje mechanizm modulacji głosu 

• definiuje płuca jako miejsce zachodzenia wymiany gazowej 

• wykazuje związek między budową a funkcją płuc 

• wykonuje z dowolnych materiałów model układu oddechowego 

• wyszukuje odpowiednie metody i bada pojemność własnych płuc 

22. Mechanizm oddychania 

• wymienia narządy biorące udział w procesie wentylacji płuc 

• demonstruje na sobie mechanizm wdechu i wydechu 

• z pomocą nauczyciela omawia doświadczenie wykrywające obecność CO2w wydychanym powietrzu 

• wskazuje różnice w ruchach klatki piersiowej i przepony podczas wdechu i wydechu 

• przedstawia rolę krwi w transporcie gazów oddechowych 

• omawia zawartość gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym 

• z pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykrywające obecność CO2 

w wydychanym powietrzu 

• rozróżnia  procesy wentylacji płuc i oddychania komórkowego 

• opisuje dyfuzję O2 i CO2 zachodzącą w pęcherzykach płucnych 

• na przygotowanym sprzęcie samodzielnie przeprowadza doświadczenie wykrywające obecność CO2 w wydychanym powietrzu 

• określa znaczenie oddychania komórkowego 

• interpretuje wyniki doświadczenia wykrywającego CO2 w wydychanym powietrzu 

• analizuje proces wymiany gazowej w płucach i tkankach 

• samodzielnie przygotowuje zestaw laboratoryjny i przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność CO2 w wydychanym powietrzu 

• definiuje mitochondrium jako miejsce oddychania komórkowego 

• opisuje zależność między ilością mitochondriów a zapotrzebowaniem narządów na energię 

• zapisuje za pomocą symboli chemicznych równanie reakcji ilustrujące utlenianie glukozy 

Dział 

Temat 

Poziom wymagań 

ocena dopuszczająca 

ocena dostateczna 

ocena dobra 

ocena bardzo dobra 

ocena celująca 

23. Higiena i choroby układu oddechowego 

• wymienia choroby układu oddechowego 

• wymienia czynniki wpływające na prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego 

• wskazuje źródła infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych 

• określa sposoby zapobiegania chorobom układu oddechowego 

• omawia wpływ zanieczyszczeń pyłowych na prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego 

• opisuje objawy wybranych chorób układu oddechowego 

• wyjaśnia związek między wdychaniem powietrza przez nos a profilaktyką chorób układu oddechowego 

• rozróżnia czynne i bierne palenie tytoniu 

• analizuje wpływ palenia tytoniu na funkcjonowanie układu oddechowego 

• wyszukuje w dowolnych źródłach informacje na temat przyczyn rozwoju raka płuc 

• przeprowadza wywiad w przychodni zdrowia na temat profilaktyki chorób płuc 

• wykazuje  zależności między skażeniem pyłowym  środowiska a zachorowalnością na  choroby układu oddechowego 

VI. Układ moczowy i wydalanie  

24. Budowa i działanie układu wydalniczego 

• wymienia przykłady substancji, które są wydalane przez organizm człowieka 

• wymienia narządy układu wydalniczego 

• wyjaśnia pojęcia wydalanie 

i defekacja 

• wymienia drogi wydalania zbędnych produktów przemiany materii 

• wymienia CO2 i mocznik jako zbędne produkty przemiany materii 

• porównuje wydalanie i defekację 

• omawia na podstawie ilustracji proces powstawania moczu 

• wskazuje na modelu lub ilustracji miejsce powstawania moczu pierwotnego 

• omawia rolę układu wydalniczego w prawidłowym funkcjonowaniu całego organizmu 

• opisuje sposoby wydalania mocznika i CO2 

• wykonuje z dowolnego materiału model układu moczowego 

• rozpoznaje na modelu lub materiale świeżym warstwy budujące nerkę 

25. Higiena i choroby układu wydalniczego 

• wymienia zasady higieny układu wydalniczego 

• wymienia choroby układu wydalniczego 

• odczytuje wyniki własnych badań laboratoryjnych 

• wskazuje na zakażenia dróg moczowych i kamicę nerkową jako choroby układu wydalniczego 

• wymienia badania stosowane w profilaktyce tych chorób 

• wskazuje we własnych  wynikach odchylenia od normy 

• omawia przyczyny chorób układu wydalniczego 

• wyjaśnia znaczenie wykonywania badań kontrolnych moczu 

• wskazuje na konieczność okresowego wykonywania badań kontrolnych moczu 

• uzasadnia konieczność picia dużych ilości wody podczas leczenia chorób nerek 

• uzasadnia konieczność regularnego opróżniania pęcherza moczowego 

• omawia na ilustracji przebieg dializy 

• wskazuje we własnych  wynikach odchylenia od normy – stwierdza stan zagrożenia zdrowia  

• analizuje własne wyniki laboratoryjnego badania moczu i na tej podstawie określa stan zdrowia własnego układu wydalniczego 

• ocenia rolę dializy w ratowaniu życia 

Dział 

Temat 

Poziom wymagań 

ocena dopuszczająca 

ocena dostateczna 

ocena dobra 

ocena bardzo dobra 

ocena celująca 

VII. Układ dokrewny 

26.Układ dokrewny.  Budowa i funkcjonowanie układu hormonalnego 

• wymienia gruczoły dokrewne 

• wymienia przykłady hormonów 

• wyjaśnia pojęcie gruczoł dokrewny 

• wyjaśnia, czym są hormony 

• wskazuje na ilustracji położenie gruczołów dokrewnych 

• określa cechy hormonów 

• przyporządkowuje hormony do odpowiednich gruczołów, które je wytwarzają 

• charakteryzuje działanie insuliny i glukagonu 

• omawia znaczenie swoistego działania hormonów 

• wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działanie insuliny i glukagonu 

• przedstawia biologiczną rolę hormonu wzrostu, tyroksyny, insuliny, adrenaliny, testosteronu, estrogenów 

• uzasadnia, że nie należy bez konsultacji z lekarzem przyjmować preparatówi leków hormonalnych 

27. Zaburzenia funkcjonowania układu hormonalnego 

• wymienia skutki nadmiaru i niedoboru hormonu wzrostu 

• wyjaśnia pojęcie równowaga hormonalna 

• podaje przyczyny cukrzycy 

• interpretuje skutki nadmiaru i niedoboru hormonów 

• uzasadnia związek niedoboru insuliny z cukrzycą 

• analizuje i wykazuje różnice między cukrzycą typu  I a  cukrzycą typu II 

28. Budowa i rola układu nerwowego 

• wymienia funkcje układu nerwowego 

• wymienia elementy budowy ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego 

• rozpoznaje na ilustracji ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy 

• opisuje elementy budowy komórki nerwowej 

• wskazuje na ilustracji neuronu przebieg impulsu nerwowego 

• wyróżnia somatyczny i autonomiczny układ nerwowy 

• opisuje funkcje układu nerwowego 

• wykazuje związek budowy komórki nerwowej z jej funkcją 

• omawia działanie ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego 

• wyjaśnia sposób działania synapsy 

• charakteryzuje funkcje somatycznego i autonomicznego układu nerwowego 

• porównuje funkcje współczulnej i przywspółczulnej części autonomicznego układu nerwowego 

• ocenia rolę regulacji nerwowo-hormonalnej w prawidłowym funkcjonowaniu całego organizmu 

Dział 

Temat 

Poziom wymagań 

ocena dopuszczająca 

ocena dostateczna 

ocena dobra 

ocena bardzo dobra 

ocena celująca 

VII. Układ nerwowy 

29. Ośrodkowy układ nerwowy 

• wskazuje na ilustracji najważniejsze elementy mózgowia 

• wymienia mózgowie i rdzeń kręgowy jako narządy ośrodkowego układu nerwowego 

• wskazuje elementy budowy rdzenia kręgowego na ilustracji 

• opisuje budowę rdzenia kręgowego 

• objaśnia na ilustracji budowę mózgowia 

• określa mózgowie jako jednostkę nadrzędną w stosunku do pozostałych części układu nerwowego 

• uzasadnia nadrzędną funkcję mózgowia w stosunku do pozostałych części układu nerwowego 

30. Obwodowy układ nerwowy. Odruchy 

• wymienia rodzaje nerwów obwodowych 

• podaje po trzy przykłady odruchów warunkowych i bezwarunkowych 

• wyróżnia nerwy czuciowe i ruchowe 

• omawia na podstawie ilustracji drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym 

• odróżnia odruchy warunkowe i bezwarunkowe 

• wyjaśnia różnicę między odruchem warunkowym a bezwarunkowym 

• przedstawia graficznie drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym 

• na podstawie rysunku wyjaśnia mechanizm odruchu kolanowego 

• charakteryzuje odruchy warunkowe i bezwarunkowe 

• dowodzi znaczenia odruchów warunkowych i bezwarunkowych w życiu człowieka 

• przedstawia rolę odruchów warunkowych w procesie uczenia się 

31. Higiena  układu nerwowego 

• wymienia czynniki wywołujące stres 

• podaje przykłady używek 

• wymienia skutki zażywania niektórych substancji psychoaktywnych dla stanu zdrowia 

• wymienia sposoby radzenia sobie ze stresem 

• przedstawia negatywny wpływ na zdrowie człowieka niektórych substancji psychoaktywnych oraz nadużywania kofeiny  

• wyjaśnia dodatni i ujemny wpływ stresu na funkcjonowanie organizmu 

• opisuje wpływ palenia tytoniu na zdrowie 

• wyjaśnia znaczenie profilaktyki uzależnień 

• omawia wpływ snu na procesy uczenia się i zapamiętywania oraz na odporność organizmu 

• wykazuje zależność między przyjmowaniem używek a powstawaniem nałogu 

• omawia skutki działania alkoholu na funkcjonowanie organizmu 

• analizuje związek między prawidłowym wysypianiem się a funkcjonowaniem organizmu 

• wskazuje alternatywne zajęcia pomagające uniknąć uzależnień 

• ocenia wpływ palenia tytoniu na zdrowie 

Dział 

Temat 

Poziom wymagań 

ocena dopuszczająca 

ocena dostateczna 

ocena dobra 

ocena bardzo dobra 

ocena celująca 

VIII. Narządy zmysłów 

32. Budowa i działanie narządu wzroku 

• wskazuje znaczenie zmysłów w życiu człowieka 

• rozróżnia w narządzie wzroku aparat ochronny oka i gałkę oczną 

• rozpoznaje na ilustracji elementy budowy oka 

• opisuje funkcje elementów aparatu ochronnego oka 

• wyjaśnia pojęcie akomodacja oka 

• omawia funkcje elementów budowy oka 

• określa funkcję aparatu ochronnego oka 

• wykazuje związek budowy elementów oka z pełnionymi przez nie funkcjami 

• wskazuje lokalizację receptorów wzroku 

• ilustruje w formie prostego rysunku drogę światła w oku  

• omawia powstawanie obrazu na siatkówce 

• planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące reakcję tęczówki na światło o różnym natężeniu 

• ilustruje za pomocą prostego rysunku drogę światła w oku i powstawanie obrazu na siatkówce oraz wyjaśnia rolę soczewki w tym procesie 

• przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność tarczy nerwu wzrokowego w oku 

• ilustruje za pomocą prostego rysunku drogę światła w oku oraz tłumaczy powstawaniei odbieranie wrażeń wzrokowych, używając odpowiedniej terminologii 

33. Ucho – narząd słuchu i równowagi 

• rozpoznaje na ilustracji elementy budowy ucha 

• wyróżnia ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne 

• wskazuje na ilustracji położenie narządu równowagi 

• wymienia funkcje poszczególnych elementów ucha 

• charakteryzuje funkcje poszczególnych elementów ucha 

• omawia funkcje ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego 

• wyjaśnia mechanizm odbierania i rozpoznawania dźwięków 

• wskazuje lokalizację receptorów słuchu i równowagi w uchu 

• wyjaśnia zasadę działania narządu równowagi 

• analizuje przebieg bodźca słuchowego, uwzględniając przetwarzanie fal dźwiękowych na impulsy nerwowe 

34. Higiena oka i ucha 

• wymienia wady wzroku 

• omawia zasady higieny oczu 

• wymienia choroby oczu i uszu 

• rozpoznaje na ilustracji krótkowzroczność i dalekowzroczność 

• omawia przyczyny powstawania wad wzroku 

• charakteryzuje wady wzroku 

• omawia sposób korygowania wad wzroku 

• definiuje hałas jako czynnik powodujący głuchotę 

• rozróżnia rodzaje soczewek korygujących wady wzroku 

• analizuje, w jaki sposób nadmierny hałas może spowodować uszkodzenie słuchu 

• analizuje źródła hałasu w najbliższym otoczeniu i wskazuje na sposoby jego ograniczenia 

35. Zmysły powonienia, smaku i dotyku 

• wskazuje rozmieszczenie receptorów powonienia, smaku i dotyku 

• wymienia podstawowe smaki 

• wymienia rodzaje kubków smakowych 

• wskazuje miejsce występowania komórek  

węchowych 

• wymienia bodźce odbierane przez receptory skóry 

• przedstawia rolę zmysłów powonienia, smaku i dotyku 

• omawia rolę węchu w ocenie pokarmów 

• uzasadnia, że skóra jest narządem dotyku 

• analizuje znaczenie wolnych zakończeń nerwowychw skórze 

• wskazuje na przykładach współzależności smaku i węchu  

IX. Rozmnażanie i rozwój człowieka 

36. Rozmnażanie i rozwój. Męski układ rozrodczy 

• wymienia męskie narządy rozrodcze 

• wskazuje na ilustracji męskie narządy rozrodcze 

• omawia budowę plemnika i wykonuje jego schematyczny rysunek 

• omawia proces powstawania nasienia 

• wymienia funkcje męskiego układu rozrodczego 

• charakteryzuje pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe męskie  cechy płciowe 

• opisuje funkcje poszczególnych elementów męskiego układu rozrodczego 

• określa funkcję testosteronu 

• uzasadnia, że główka plemnika jest właściwą gametą męską 

• wykazuje zależność między produkcją hormonów płciowych a zmianami zachodzącymi w ciele mężczyzny 

• wyjaśnia wspólną funkcjonalność prącia jako narządu wydalania i narządu rozrodczego 

37. Żeński układ rozrodczy 

• wymienia żeńskie narządy rozrodcze 

• wskazuje na ilustracji żeńskie narządy rozrodcze 

• opisuje funkcje żeńskiego układu rozrodczego 

• charakteryzuje pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe żeńskie cechy płciowe 

• opisuje funkcje wewnętrznych narządów rozrodczych 

• wykazuje związek budowy komórki jajowej z pełnioną przez nią funkcją 

• analizuje podobieństwa i różnice w budowie 

męskich i żeńskich układów narządów: rozrodczego  i wydalniczego 

38. Funkcjonowanie żeńskiego układu rozrodczego 

• wymienia żeńskie hormony płciowe 

• wymienia kolejne fazy cyklu miesiączkowego 

• wskazuje w cyklu miesiączkowym dni płodne i niepłodne 

• definiuje jajnik jako miejsce powstawania komórki jajowej 

• interpretuje ilustracje przebiegu cyklu miesiączkowego 

• omawia zmiany hormonalne i zmiany w macicy zachodzące w trakcie cyklu miesiączkowego 

• analizuje rolę ciałka żółtego 

• wyznacza dni płodne i niepłodne u kobiet w różnych dniach cyklu miesiączkowego z  różną długością cyklu 

Dział 

Temat 

Poziom wymagań 

ocena dopuszczająca 

ocena dostateczna 

ocena dobra 

ocena bardzo dobra 

ocena celująca 

IX. Rozmnażanie i rozwój człowieka 

39. Rozwój człowieka – od poczęciado narodzin 

• wymienia etapy przedurodzeniowe - zygota, zarodek, płód   

• nazwa  błony płodowe 

• podaje długość trwania rozwoju płodowego 

• porządkuje etapy rozwoju zarodka od zapłodnienia do zagnieżdżenia 

• wyjaśnia znaczenie pojęciazapłodnienie 

• podaje czas trwania ciąży 

• omawia wpływ różnych czynników na prawidłowy rozwój zarodka i płodu 

• charakteryzuje funkcje błon płodowych 

• omawia okres rozwoju płodowego 

• wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w organizmie kobiety podczas ciąży 

• charakteryzuje etapy porodu 

• analizuje funkcje łożyska 

• uzasadnia konieczność przestrzegania zasad higieny przez kobiety w ciąży 

• omawia mechanizm powstawania ciąży pojedynczej i mnogiej 

• wskazuje   zasady higieny zalecane kobietom w ciąży 

40. Rozwój człowieka – od narodzin do starości 

• wymienia etapy życia człowieka 

• nazywa rodzaje dojrzałości człowieka 

• określa zmiany rozwojowe u swoich rówieśników 

• opisuje objawy starzenia się organizmu 

• wskazuje  różnice w tempie dojrzewania dziewcząt i chłopców 

• charakteryzuje wskazane okresy rozwojowe 

• przedstawia cechy oraz przebieg fizycznego, psychicznego i społecznego dojrzewania człowieka 

• analizuje różnice między przekwitaniem a starością 

• przyporządkowuje okresom rozwojowym zmiany zachodzące w organizmie 

• tworzy w dowolnej formie prezentację na temat dojrzewania 

• tworzy portfolio ze zdjęciami swojej rodziny, której członkowie znajdują się w różnych okresach rozwoju 

Dział 

Temat 

Poziom wymagań 

ocena dopuszczająca 

ocena dostateczna 

ocena dobra 

ocena bardzo dobra 

ocena celująca 

IX. Rozmnażanie i rozwój człowieka 

41. Higiena i choroby układu rozrodczego 

• wymienia choroby układu rozrodczego 

• wymienia choroby przenoszone drogą płciową 

• wskazuje kontakty płciowe jako potencjalne źródło zakażenia układu rozrodczego 

• przyporządkowuje chorobom źródła zakażenia 

• wyjaśnia różnicę między nosicielstwem HIVa chorobą AIDS 

• wyjaśnia konieczność regularnych wizyt u ginekologa 

• przyporządkowuje chorobom ich charakterystyczne objawy 

• przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową 

• wymienia ryzykowne zachowania seksualne, które mogą prowadzić do zakażenia HIV 

• uzasadnia konieczność wykonywania badań kontrolnych jako sposobu wczesnego wykrywania raka piersi, raka szyjki macicy  i  raka prostaty 

• wyszukuje w różnych źródłach informacje na temat planowanych szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka, wywołującego raka szyjki macicy 

X. Równowaga wewnętrzna organizmu 

42.Homeostaza. 

Mechanizmy regulacyjne organizmu 

• własnymi słowami wyjaśnia, na czym polega homeostaza 

• wyjaśnia mechanizm termoregulacji u człowieka 

• wskazuje drogi wydalania wody z organizmu 

• wykazuje na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy zależność działania układów pokarmowego i krwionośnego 

• opisuje, które układy narządów mają wpływ na regulację poziomu wody we krwi 

• wyjaśnia, na czym polega homeostaza 

• na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy wykazuje zależność działania układów: nerwowego, pokarmowego i krwionośnego 

• na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy wyjaśnia mechanizm regulacji poziomu glukozy we krwi 

• na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy wykazuje zależność działania poszczególnych układów narządów w organizmie człowieka 

• na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy wyjaśnia, które układy narządów biorą udział w mechanizmie regulacji poziomu glukozy we krwi 

• analizuje i wykazuje rolę regulacji nerwowo- 

-hormonalnej w utrzymaniu homeostazy 

Dział 

Temat 

Poziom wymagań 

ocena dopuszczająca 

ocena dostateczna 

ocena dobra 

ocena bardzo dobra 

ocena celująca 

X. Równowaga wewnętrzna organizmu 

43. Choroba  

• omawia wpływ trybu życia na stan zdrowia człowieka 

• podaje przykłady trzech chorób zakaźnych wraz z czynnikami, które 

je wywołują 

• wymienia choroby cywilizacyjne 

• wymienia najczęstsze przyczyny nowotworów 

• opisuje zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne 

• podaje przykłady wpływu środowiska na życiei zdrowie człowieka 

• przedstawia znaczenie aktywności fizycznej dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka 

• przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób nowotworowych 

• charakteryzuje czynniki wpływające na zdrowie człowieka 

• rozróżnia zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne 

• podaje kryterium podziału chorób na choroby zakaźne i cywilizacyjne 

• wskazuje na co należy zwrócić uwagę czytając  ulotki dołączane do ogólnodostępnych leków 

• wykazuje wpływ środowiska na zdrowie 

• uzasadnia, że antybiotyki i inne leki należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza  

• uzasadnia konieczność okresowego wykonywania podstawowych badań kontrolnych 

• wskazuje metody zapobiegania chorobom cywilizacyjnym 

• formułuje argumenty przemawiające za tym, że nie należy bez wyraźnej potrzeby przyjmować ogólnodostępnych leków oraz suplementów 

• dowodzi, że stres jest przyczyną chorób cywilizacyjnych